اولین پروژه‌ی استودیو تیم فو (Tim fu)، که یک استودیوی معماری نوآور در لندن است با نام ملک لِیک بِلد
(Lake bled) معرفی شد. این پروژه نخستین اثر معماری در جهان است که به‌طور کامل با کمک هوش مصنوعی شکل گرفته و ظرفیت‌های بی‌کران هوش مصنوعی را به نمایش می‌گذارد، ظرفیتی که تنها با نگاهی دقیق و هدایت انسانی معنا پیدا می‌کند.
از زمانی که چت‌جی‌پی‌تی در اواخر سال ۲۰۲۲ معرفی شد، استفاده از هوش مصنوعی مولد و گفت‌وگوهای پیرامون آن به‌طور پیوسته در حال گسترش بوده‌است. در حوزه استفاده از هوش مصنوعی در دنیای خلاقیت، گاهی نظرات بسیار مناقشه برانگیز می‌شوند، اما "تیم فو"، طراح و بنیان‌گذار این استودیو دیدگاه خوش‌بینانه تری نسبت به این موضوع دارد.
تیم فو می‌گوید:"ما اغلب اوقات از انقلاب‌های فناورانه هراس داریم، زیرا شیوه‌های تثبیت‌شده‌ی کار را به چالش می‌کشند. با این حال، من معتقدم نباید بیش از اندازه بر روند کار تمرکز کنیم، بلکه بهتر است توجه خود را بر بهینه‌سازی نتیجه‌ی نهایی بگذاریم. او با داشتن تجربه کاری در دفتر معماری "زاها حدید"، یک شرکت بین‌المللی طراحی و معماری در لندن که در خط مقدم استفاده از هوش مصنوعی، طراحی پارامتریک و مدلسازی دیجیتال قرار دارد، به طور طبیعی در جست‌وجوی فراتر رفتن از مرزها است، و همین نگرش آینده‌نگر، مسیر اصلی فعالیت‌های استودیوی شخصی‌اش را شکل می‌دهد.
استودیو تیم فو از پایه به‌عنوان یک دفتر معماری مبتنی بر هوش مصنوعی شکل گرفت که هدفش پیشگام بودن در به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنایع معماری، مهندسی و ساخت‌وساز بود. تیم فو که خود را "معمار آینده‌نگر" می‌نامد، می‌گوید: "ما مجموعه‌ای از روش‌ها را توسعه داده‌ایم که خلاقیت انسانی را با هوش ماشینی ترکیب می‌کنند."
تیم فو، بنیان‌گذار و مدیر استودیو تیم فو، خود را «معمار آینده‌نگر» می‌نامد.
این موضوع به وضوح در نخستین پروژه‌ی استودیو تیم فو مشهود است: مجموعه‌ی گسترده‌ی ملک لیک بلد در اسلوونی. در این پروژه، او و تیمش در استفاده از هوش مصنوعی برای طراحی طرح جامع پیشگام شده و نشان داده‌اند که اگر این فناوری با نگاهی دقیق و با تمرکز بر ارزش‌های انسانی به‌کار گرفته شود، ظرفیت‌های عظیمی خواهد داشت.
ما با فو درباره‌ی روند شکل‌گیری ملک لیک بلد صحبت کردیم. همچنین درباره‌ی اینکه چرا او هوش مصنوعی را ابزاری می‌داند که همه باید آن را بپذیرند و از آن برای خلق ارزش‌های انسانی در معماری استفاده کنند نیز، گفت‌وگویی داشتیم:
درباره‌ی تجربه‌ی خود در همکاری با دفتر معماری زاها حدید برایمان بگویید. این تجربه چه تاثیری بر رویکرد شما در استودیوی شخصی‌تان داشته است؟
در دوران همکاری‌ام با تیم تحقیقاتی محاسباتی دفتر معماری زاها حدید، فرصتی پیدا کردم تا فرآیند تبدیل هندسه‌های پیچیده به ساختمان‌های واقعی را به‌طور عمیقی تجربه کنم. این تجربه درس مهمی به من داد، درسی که امروز هم در کار خود همراه دارم: نوآوری‌های فناورانه، به‌ویژه در معماری، باید بر واقعیت‌های عملی مواد و ساخت‌وساز استوار باشند. ما در استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی مولد در معماری به این شکل عمل می‌کنیم: هر خروجی ابتدا با واقعیت‌های مواد، مهندسی و قابلیت اجرا سنجیده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که قابلیت تبدیل شدن به ساختمان واقعی را دارد.
"ملک لیک بلد" در کنار یکی از محافظت‌شده‌ترین دریاچه‌های اروپا قرار دارد و توسط ساختمان‌های ثبت‌شده در فهرست میراث فرهنگی احاطه شده است.
اولین‌بار چه زمانی به هوش مصنوعی علاقه‌مند شدید و چگونه آن کنجکاوی را پرورش دادید و اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کردید؟
مدت زمان طولانی‌ای بود که توسعه‌ی هوش مصنوعی را دنبال می‌کردم، اما تا زمانی که مدل‌های انتشار هوش مصنوعی (diffusion) در سال ۲۰۲۲ ظهور نکرده بودند، پتانسیل خلاقانه‌ی آن را واقعاً درک نکرده بودم. دیدن اینکه ماشین‌ها نه تنها داده‌ها را دستکاری می‌کنند، بلکه تصاویر و ایده‌های کاملاً جدید خلق می‌کنند، لحظه‌ای سرنوشت‌ساز برای من بود.
برایم روشن شد که هوش مصنوعی فراتر از یک ابزار خودکارسازی تکامل یافته است و به نیروی قدرتمندی تبدیل شده که در حال دگرگون کردن صنعت خلاقیت است. از همان لحظه، تمام تمرکزم را بر پژوهش درباره‌ی چگونگی به‌کارگیری هوش مصنوعی در معماری گذاشتم.
می‌توانید دیدگاه خود را درباره‌ی طراحی مبتنی بر هوش مصنوعی با ما در میان بگذارید؟
هوش مصنوعی، درست مانند دیجیتالی شدن در معماری، با حذف کارهای غیر ضروری، فرآیند تولید را ساده‌تر کرده است. این فناوری هم به‌عنوان یک ابزار و هم به‌عنوان یک فرآیند عمل می‌کند. در حالی که کاربران عادی ممکن است به‌طور سطحی از آن استفاده کنند و به نتیجه‌ای قابل قبول برسند، افراد خلاق و با تأمل می‌توانند تمام پتانسیل آن را به کار گیرند و نتایج استثنایی خلق کنند.
درباره‌ی پروژه‌ی ملک لیک بلد در اسلوونی برایمان بگویید، چرا این پروژه را به‌عنوان نخستین اثر استودیوی خود با استفاده از هوش مصنوعی انتخاب کردید؟
طراحی‌های تولید شده توسط هوش مصنوعی اغلب تحت عنوان آشفتگی، غیرقابل اجرا و بی‌ارتباط با محیط یا تاریخ نادیده گرفته می‌شوند. نخستین پروژه‌ی ما در اسلوونی فرصتی فراهم کرد تا این دیدگاه‌ها را به چالش بکشیم. این محل که در کنار یکی از محافظت‌شده‌ترین دریاچه‌های اروپا قرار دارد و توسط ساختمان‌های ثبت‌شده در فهرست میراث فرهنگی احاطه شده است، تحت قوانین ساختمانی سخت‌گیرانه‌ای قرار دارد. ما این شرایط را فرصتی ایده‌آل دانستیم تا نشان دهیم هوش مصنوعی چه کارهایی می‌تواند انجام دهد. هدف ما این بود که ثابت کنیم زمانی که هوش مصنوعی به‌طور هوشمندانه به کار گرفته شود، می‌تواند طراحی‌هایی خلق کند که هم با محیط اطراف هماهنگ باشند و هم کاملا قابل اجرا باشند.
استودیو تیم فو در استفاده از هوش مصنوعی در معماری پیشگام است، موضوعی که در نخستین پروژه‌ی آن، ملک لیک بلد، به نمایش گذاشته شده است.
ملک لیک بلد در مکانی منحصر به فرد و در کنار ویلای تاریخی "اپوس اثر یوژه پلچنیک" قرار دارد. این پروژه در اسلوونی و فراتر از آن، در سطح جهان، چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
این پروژه دو چالش هیجان‌انگیز و معنا‌دار را به همراه داشت که تحت تأثیر موقعیت ملک لیک بلد شکل گرفت. نخست، وظیفه‌ی ما این بود که چشم‌انداز مشتری را به واقعیت تبدیل کنیم وآن ایجاد یک معیار جدید برای لوکس‌بودن و طراحی نوآورانه در اسلوونی بود. در عین حال، بسیار مهم بود که میراث یوژه پلچنیک حفظ و ارج نهاده و با دقت کامل به قوانین سخت‌گیرانه‌ی میراث فرهنگی عمل شود.
به جای تکرار معماری سنتی اسلوونی، تمرکز ما بر بازآفرینی ویژگی‌های اصلی طراحی آن بود، به گونه‌ای که احترام عمیق اسلوونی به سنت و میراث با نوآوری، فناوری و پیشرفت ترکیب شود.
استودیو در مراحل اولیه‌ی طراحی طرح جامع، از هوش مصنوعی استفاده کرد. می‌توانید توضیح دهید چگونه هوش مصنوعی و خلاقیت انسانی را با هم ترکیب کردید؟
یکی از مثال‌های کلیدی، روند تصویری‌سازی مبتنی بر مدل‌های انتشار (diffusion) ماست، که در آن توانستیم برنامه‌ریزی معماری را پیش ببریم، جایی که هوش مصنوعی در زمان واقعی گزینه‌های طراحی مختلفی را تولید می‌کرد. ما همچنین الگوریتم‌های بهینه‌سازی را به کار گرفتیم که به هوش ماشینی این امکان را می‌داد تا شاخص‌های کلیدی مانند نورگیری طبیعی و کارایی فضاها را به حداکثر برساند. پرداختن به چالش‌های معماری از طریق هوش مصنوعی، باعث تقویت خلاقیت ما می‌شد.
اعضای تیم در مراحل ابتدایی طراحی طرح جامع از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کردند، این کار باعث شد بیشتر بر جنبه‌های انسانی طراحی تمرکز کنند.
شما هوش مصنوعی را ابزاری می‌دانید که به طراحان اجازه می‌دهد بیشتر بر جنبه‌های انسانی کار خود تمرکز کنند. این موضوع در این پروژه چگونه نمود پیدا کرد؟
در رویکرد طراحی با کمک هوش مصنوعی، نقش گزینش اهمیت ویژه‌ای دارد. ما به‌عنوان معمار و طراح، وظیفه داریم ارزش‌های انسانی خود را حفظ کنیم. ما مسیر جست‌وجوی هوش مصنوعی را تعیین می‌کنیم، از میان حجم وسیع نتایج خلاقانه دست به انتخاب می‌زنیم و آن‌ها را در جهتی اصلاح می‌کنیم که بتوانند نیازهای فنی پروژه را برآورده سازند.
اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند حجم زیادی از ایده‌های خلاقانه تولید کند، اما این انسان‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند کدام ارزش‌ها دنبال شوند. این انتخاب بر پایه‌ی درک مشترک ما از فرهنگ، جامعه و ارزش‌هایی است که می‌خواهیم در محیطی که ساختیم، گسترش یابند.
شما گفته‌اید که ما "در یک نقطه عطف" قرار داریم و متوجه پتانسیل بی‌کران هوش مصنوعی برای تحول صنعت هستید. آینده معماری را در دهه پیش‌رو چگونه تصور می‌کنید؟
پیش‌بینی دهه آینده دشوار است، به‌خصوص با توجه به پیشرفت‌های تحول‌آفرین فناوری و ابزارهایی که اکنون در اختیار داریم و ۱۰ سال پیش حتی نمی‌توانستیم تصور کنیم. با این حال، می‌توانیم مطمئن باشیم که هوش مصنوعی همچنان روند طراحی معماری را به‌طور بنیادین ساده‌تر خواهد کرد.
امروزه معماری پراکنده است، هر متخصص بخشی از کار مثل مفهومی‌سازی، سازه، برآورد هزینه و تحلیل را جداگانه انجام می‌دهد و تعداد کمی از افراد در چند زمینه تخصص دارند. با این حال، هوش مصنوعی می‌تواند این شکاف‌ها را پر کند و این مراحل را به یک جریان یکپارچه از طراحی تا ساخت در زمان واقعی تبدیل کند.
طرح نهایی برای ملک لیک بلد، احترام اسلوونی به سنت و میراث ریشه دارش را با نوآوری، فناوری و پیشرفت ترکیب کرده
اگر از هوش مصنوعی به‌درستی استفاده شود، می‌توان آن را در تمامی مراحل طراحی، همراه معماران قرار داد تا به‌صورت آنی طرح‌ها را ایجاد کند، هزینه‌ها را بهینه سازد و نمونه‌های دیجیتال دقیق بسازد.
همچنین برای هوش مصنوعی فرصتی وجود دارد تا در سایر حوزه‌های پروژه تأثیر مثبت بگذارد، از برنامه‌ریزی شهری و طراحی داخلی گرفته تا پردازش مجموعه‌های عظیم داده که راه‌حل‌هایی فراتر از توان انسان ارائه می‌دهند. این موضوع تنها به بهبود کار معماران محدود نمی‌شود، بلکه در حال شکل‌دهی به نوعی هوش معماری جدید است.
در پایان، به کدام بخش از این پروژه بیش از همه افتخار می‌کنید و چرا؟
بیش از نتیجه نهایی، به الگویی که این پروژه ایجاد کرده افتخار می‌کنم. این پروژه نشان می‌دهد که هوش مصنوعی فراتر از یک تجربه فرضی است و می‌تواند به‌عنوان یک ابزار جدی معماری به کار رود. همچنین ثابت می‌کند که طراحی تولید شده توسط هوش مصنوعی لزوما نباید انتزاعی، آشفته یا غیرقابل اجرا باشد. وقتی تحت هدایت معماران قرار گیرد، می‌تواند راه‌حل‌هایی خلق کند که با محیط هماهنگ، از لحاظ ساختاری پایدار و کاملا قابل اجرا باشند.
علاوه بر این، این پروژه صنعت معماری را به بازاندیشی درباره نقش هوش مصنوعی فرامی‌خواند. این فناوری دیگر آینده‌ای دور نیست، همین حالا حضور دارد و پذیرش آن اجتناب‌ناپذیر است. همان‌طور که CAD دهه‌ها پیش شیوه معماری را متحول کرد، هوش مصنوعی نیز به زودی به بخشی جدایی‌ناپذیری از این حرفه تبدیل خواهد شد. معماران باید این تغییر را جدی بگیرند، با تحولات همگام شوند و در نحوه شکل‌گیری ادغام هوش مصنوعی در معماری نقشی فعال داشته باشند. دیگر سوال این نیست که آیا هوش مصنوعی به‌طور گسترده پذیرفته خواهد شد یا خیر، بلکه این است که ما به‌عنوان معمار چگونه نقش آن را تعریف خواهیم کرد.
مترجم: سونیا پورعباس
منبع
